Kiedy musimy używać dziecięcych fotelików samochodowych?

Aktualne przepisy o ruchu samochodowym obligują nas do używania fotelików samochodowych lub innych urządzeń przytrzymujących dla dzieci od biologicznego urodzenia do osiągnięcia przez nie 150 cm wzrostu. Należy zwrócić uwagę, że w ustawie operuje się pojęciem ‘dziecko’, więc wszyscy nieletni podróżni, którzy nie osiągnęli 150 cm wzrostu, powinni teoretycznie podróżować w foteliku samochodowym. W ustawie brak precyzyjnej definicji, co to jest urządzanie przytrzymujące, oraz informacji, czy wiek 12–14 lat (definicja grupy wiekowej ‘młodzież’ według St. Baleya), czy dopiero osiągnięcie pełnoletniości zwalnia z obowiązku używani fotelików jak w ustawie. 

Zwolnienie z obowiązku przewożenia dzieci w fotelikach samochodowych

Za prawidłowe przewożenie dzieci w fotelikach samochodowych odpowiada kierowca auta, a nie prawni opiekunowie dziecka. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawodawca wprowadził następujące wyłączenia z obowiązku używania dziecięcych fotelików samochodowych:

• dzieci o wzroście nie mniejszym niż 135 cm, gdy ze względu na ich budowę ciała nie jest możliwe zapewnienie odpowiednich fotelików bezpieczeństwa; równocześnie  muszą być spełnione warunki podróżowania na tylnej kanapie i zapięcia pasami bezpieczeństwa;
• w pojedzie na tylnym siedzeniu z powodów technicznych nie można zamontować trzech fotelików samochodowych, to najstarsze dziecko (które musi mieć ukończone trzy lata), może podróżować na tylnej kanapie jedynie zapięte w pasy bezpieczeństwa;
• dziecko posiada zaświadczenie lekarskie o przeciwskazaniu do podróżowania w dziecięcym foteliku samochodowy; wymogi formy zaświadczenia są w ustawie precyzyjnie opisane;
• nie dotyczy pojazdów jak: taksówka, pojazd Policji, Straży Granicznej, Straży Miejskiej i specjalistycznych pojazdów sanitarnych (karetki).

W jakim pojeździe musimy montować dziecięcy fotelik samochodowy?

Obowiązek przewożenia dziecka w dziecięcym foteliku samochodowym lub innym urządzeniu przytrzymującym dotyczy wszystkich pojazdów zdefiniowanych w Kodeksie drogowym jako: 

• pojazdy kategorii M1* – samochody osobowe przeznaczone do przewozu nie więcej niż 8 osób (nie licząc kierowcy);
• pojazdy kategorii N1, N2, N3* – samochody ciężarowe służące do przewozu ładunków, o masie całkowitej do 3,5 t, pomiędzy 3,5 a 12 i powyżej 12 t.

* Definicje pojazdów podano w sposób uproszczony, precyzyjnie są one określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym.

Nowe obowiązki i ograniczenia w przepisach o ruchu drogowym

Aktualne zapisy w ustawie Prawo o ruchu drogowym wprowadzają następujące wymagania:

• zakaz przewożenia dziecka w foteliku zamontowanym tyłem do kierunku jazdy na przednim siedzeniu, jeżeli pojazd jest wyposażony w przednią poduszkę powietrzną i nie można jej przed jazdą dezaktywować;
• zakaz przewożenia dzieci w wieku poniżej 3 lat w pojedzie niewyposażonym w pasy bezpieczeństwa;
• zakaz przewożenia dziecka o wzroście poniżej 150 cm na przednim siedzeniu bez odpowiedniego fotelika samochodowego.

Zasady prawidłowego wyboru fotelika samochodowego

Zgodnie z ustawą fotelik dla dziecka musi być dobrany do wagi i wzrostu dziecka. Użyte do przewozu foteliki bądź urządzenia przytrzymujące dla dzieci poniżej 150 cm muszą spełniać wymagania techniczne dyrektywy Unii Europejskiej ECE R 44 wersja 03 lub 04. Równolegle jest wdrażana nowa, nowocześniejsza dyrektywa ECE R 129 (popularnie I Size). Ogólnie ustawa ta koncentruje się na mocowaniu fotela złączem Isofix i wymogu dłuższego obowiązkowego przewożenia dzieci tyłem do kierunku jazdy. Dodatkowo narzucony został prawny obowiązek montażu zgodnie z instrukcją, jako że błędy montażowe wciąż ujawniane są w trakcie kontroli lub w negatywnych skutkach wypadków.

Zakup i montaż fotelika samochodowego

Mimo że aktualne prawo nie wymaga takiego podejścia, właściwą praktyką w procesie zakupowym dziecięcego fotelika samochodowego jest podzielnie ścieżki zakupowej na trzy fazy:  1. wybór fotelika, 2. dopasowanie do auta, 3. trening montażu. 

1. Wybór fotelika. Wymogi stawiane przez dyrektywy europejskie to bezwzględne minimum, jakie musi spełniać fotelik samochodowy. W celu wyboru najlepszych rozwiązań warto przeanalizować wyniki testów porównawczych różnych organizacji motoryzacyjnych, które przeprowadzają różnego rodzaju testy zderzeniowe i symulacje wypadkowe. W Polsce najpopularniejsze są testy niemieckiego zrzeszenia ADAC. 
2. Dopasowanie do auta. Fotelik samochodowy po prawidłowym zamontowaniu powinien leżeć stabilnie. Montaż musi być bezwzględnie przeprowadzony zgodnie z instrukcją. Foteliki ze statusem Uniwersal pasują do większości aut, te ze statusem Semi-uniwersal natomiast – wyłącznie do wybranych modeli, zgodnie z informacją zawartą w instrukcji obsługi.
3. Trening montażu. Choć operacja jest prosta i może być realizowana samodzielnie, musi być przeprowadzana precyzyjnie i zgodnie z instrukcją. Osoba mocująca fotelik musi mieć pewność, że pasy przebiegają prawidłowo, a ponadto z maksymalną siłą pozbyć się wszelkich luzów. Klamra pasa samochodowego nie może opierać się o żaden element fotelika samochodowego. Należy dopilnować odpowiedni kąt położenia dziecka, szczególnie przy jeździe tyłem, kiedy kąt ustawienia tylnej kanapy samochodowej jest ostry. Dziecko powinno zajmować pozycję pod kątem 35–45 stopni. Wewnętrzne pasy bezpieczeństwa powinny być odpowiednio wyregulowane, tj. wyprowadzenie z fotela na wysokości ramion i być stosunkowo ciasno zapięte.

Jakie ułożenie fotelika najlepsze?  Przodem czy tyłem?

Zgodnie z najnowszą wiedzą biomechaników potwierdzoną licznymi badaniami i testami oraz analizą dostępnych statystyk powypadkowych przewożenie dzieci tyłem do kierunku jazdy jest najlepszym rozwiązaniem. Jest to ważne, ponieważ to przy zderzeniu czołgowym dochodzi do największych przeciążeń, a w wyniku działania sił bezwładności głowa dziecka w sposób bardzo silny jest rzucana do przodu. W sytuacji kiedy korpus dziecka trzymany jest przez pasy fotelika, na szyję przypadają potężne przeciążenia, które mogą być powodem bardzo poważnych urazów, a nawet śmierci. Sytuacje pogarsza fakt, że ciało dziecka jest gorzej przygotowane do przenoszenia takich obciążeń niż osoby dorosłej, ma ono bowiem większą głowę w stosunku do reszty ciała, a kształt kręgów szyjnych nie jest jeszcze tak dobrze ukształtowany jak u osoby dorosłej, przez co  w dużo mniejszym stopniu przeciwdziała siłom zginającym kręgosłup. Jeśli natomiast zderzenie czołowe (według europejskich statystyk drogowych jest to zderzenie najczęściej występujące) nastąpi, gdy dziecko siedzi tyłem do kierunku jazdy, siły bezwładności redukowane są przez konstrukcję fotela z uwagi, że całe ciało znajduje naturalne oparcie w powierzchni fotela. Nowe regulacje wymuszają nawet przewożenie dziecka tyłem do kierunku jazdy co najmniej do 15 miesiąca życia. My, bazując na doświadczeniach państw skandynawskich, rekomendujemy, aby wozić dziecko tyłem do kierunku jazdy do 3. roku życia. 

Podstawka, fotelik, a może pas zastępujący fotelik?

Wymagania homologacji ECE R 44 to absolutne minimum, jakie musi spełnić fotelik, aby bezpiecznie przewozić dziecko. W grupie 15–35 kg (fotelik dla dzieci w wieku ok 3–12 lat) zgodnie z tą dyrektywą dopuszczone są tzw. podstawki, bez oparcia tylnego, lub ostatnio nawet specjalne pasy. Zwracamy uwagę, że w procesie homologacyjnym w ramach tych dyrektyw brak jest obowiązku badań uderzeń bocznych z użyciem manekina, a konsekwencje takich kolizji są niezwykle niebezpieczne. Biorąc pod uwagę wyniki badań porównawczych ADAC, w których są analizowane skutki uderzeń bocznych z prędkością 25 km/h, podstawki czy pas zastępujący fotelik wypadają bardzo słabo. Pozbawione są one tzw. pleców, nie ma więc konstrukcji, która pochłaniałaby energię uderzenia czy stabilizowała sylwetkę dziecka podczas bocznego uderzenia. Brak własnego podgłówka nie chroni również głowy dziecka przy zetknięciu z podszybiem bądź szybą. 

Należy pamiętać, że w cenie fotelika samochodowego zawarty jest nie tylko koszt wyprodukowania konkretnego egzemplarza, lecz także całego procesu badawczego. Niestety ruch drogowy to potężne zagrożenie, szczególnie dla małych dzieci. Brutalna prawda, wynikająca z danych WHO – Światowej Organizacji Zdrowia) jest taka, że na całym świecie na drogach ginie 500 dzieci dziennie! Według danych Komendy Głównej Policji 75% ofiar śmiertelnych w grupie dzieci 0–14 lat stanowią dzieci w wieku 0–6 lat. 

Drodzy rodzice, choć to czasem jest potężne wyzwanie finansowe dla budżetu rodzinnego, nie oszczędzajcie na dziecięcym foteliku samochodowym dla waszej pociechy. Pragniemy przypomnieć, że sklepach dziecięcych, np. Mama i Ja, dostępne są różnego rodzaju informacje o targach, wyprzedażach czy promocjach. Często więc, odpowiednio wcześniej planując, możemy nabyć niższym kosztem bezpieczny fotelik samochodowy dla dziecka.

Miałeś wypadek – bezwzględnie wymień fotelik 

Dziecięcy fotelik samochodowy to produkt jednorazowy. Jeżeli uczestniczył w wypadku samochodowym, w którym siły były na tyle duże, że nastąpiło automatyczne uruchomienie poduszek powietrznych, nie należy używać go ponownie. Konstrukcje fotelików mają często specjalne strefy zgniotu, których odkształcenie, niewidoczne z zewnątrz, spowoduje, że konstrukcja drugi raz nie zadział tak samo. Producenci zalecają więc, aby taki fotelik wymienić na nowy, po każdej stłuczce, w której uruchomiły się poduszki powietrzne. Podkreślamy, że nawet jeżeli konstrukcja nie nosi żadnych śladów uszkodzenia, mogła ona zostać osłabiona, co w przyszłości może stworzyć poważne zagrożenie dla podróżującego w nim dziecka. 

Podpowiadamy, że wielu producentów prowadzi świadomą politykę i istnieje możliwość wymiany fotelika po wypadku można dokonać bezpłatnie, bez względu na to, kto jest sprawcą kolizji! Warto pamiętać, aby w momencie zakupu zapytać o taką możliwość – polega to na zarejestrowaniu się w programie wymiany powypadkowego fotelika u dostawcy konkretnej marki. Później, w przypadku kolizji, przesyła się prośbę o wymianę z dołączonym raportem policji lub ubezpieczyciela o fakcie zaistnienia kolizji, w której uczestniczył prawidłowo zamontowany fotel, a podczas której w pojeździe uruchomiły się automatycznie poduszki powietrzne. Drugim sposobem bezpłatnej wymiany fotelika w ramach poniesionych skód jest zwrócenie się do ubezpieczyciela własnego lub sprawcy (w ramach roszczeń OC) o zwrot kosztów. Podstawą prawną w tym przypadku będzie zapis z instrukcji użytkowania o konieczności wymiany powypadkowego fotelika. Przypominamy również, że zakup fotelika z tzw. drugiej ręki może nieść ryzyko, że nieuczciwy sprzedający będzie próbował pozbyć się fotelika powypadkowego. Jest jeszcze inny ważny argument, aby nie kupować używanych fotelików samochodowych. Każdego roku czołowi producenci wprowadzają nowe rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo dzieci w przypadku kolizji. Decydując się na używany fotel, mamy do dyspozycji kilkuletnią konstrukcję, która często ma już przestarzałą konstrukcję. 

„Zgodnie z przepisami” nie zawsze oznacza „dobrze i bezpiecznie”

Należy pamiętać, że dziecko, szczególnie w wieku 0–3 lat, to nie miniaturka dorosłego człowieka. Jego ciało, z racji budowy anatomicznej, jest słabiej przystosowane do przenoszenia obciążeń dynamicznych. Statystyki powypadkowe, choć z roku na rok pokazują większą świadomość uczestników ruchu drogowego w kwestii bezpiecznego przewożenia dzieci, nadal wskazują, że około 60% dzieci jadących w foteliku samochodowym doznaje niebezpiecznych urazów. Powodem są często opiekunowie, którzy albo źle zamontowali fotelik, albo źle zapięli dziecko. Często stoi za tym pośpiech albo przeświadczenie o własnej bezpiecznej jeździe. Wypadki jednak to zdarzenia losowe, generowane czasem przez innych uczestników ruchu. Jak coś się stanie – czasu nie da się cofnąć. 

Ustawodawca w aktualizacji przepisów w 2015 roku narzucił na kierowców obowiązek dopilnowania poprawności montażu zgodnie z instrukcją obsługi dziecięcego fotelika samochodowego. Pamiętajmy: bezpieczeństwo to najważniejsze, co rodzice muszą zapewnić dziecku uczestniczącemu w ruchu drogowym. Rekomendujemy zatem:

• Przestrzegaj wymagań kodeksu ruchu drogowego, ale nie korzystaj ze zwolnień z używania pasów bezpieczeństwa czy dziecięcych fotelików samochodowych.
• Montuj fotelik na miejscu tylnym środkowym, jeżeli spełnia wszystkie wymagania poprawnego montażu.
• Dezaktywuj przednią poduszkę powietrzną, jeżeli przewozisz dziecko na przednim siedzeniu, a później ją ponownie aktywuj dla osoby dorosłej.
• Proces zakupu podziel na trzy etapy: wybór fotelika, dopasowanie do auta, trening montażu. Polecamy przeprowadzić te procesy w sklepach stacjonarnych, pod okiem certyfikowanych sprzedawców. Zachowaj instrukcję do późniejszej weryfikacji zasad poprawnego montażu.
• Dowiedz się w momencie zakupu o zasadach wymiany fotelików powypadkowych. 
• Kupuj jak najlepsze foteliki, korzystaj z testów porównawczych np. ADAC.
• Wybieraj fotelik do przewożenia dziecka tyłem do kierunku jazdy (RWF) z mocowaniem Isofix
• Unikaj fotelików używanych, których historii nie znasz, a szczególnie unikaj takich o dawnej dacie produkcji.
• Montuj fotelik zgodnie z instrukcją i zapinaj dziecko tak ciasno, jak się tylko da. Podróżuj z dzieckiem posadzonym tyłem do kierunku jazdy do co najmniej 15. miesiąca życia, a najlepiej do 3. roku życia.

Życzymy bezpiecznego i bezwypadkowego podróżowania!